1.08.2024

Bilenler bilir. Hukuki tartışmalara oldum olası hevesliyimdir. Son günlerde de Batı Trakya Türklerine uygulanan hukuku, yazında kabul gören iki temel hukuk sistemi üzerinden değerlendirmeye çalışıyorum.

Bunlar Anglo-Sakson hukuk sistemi ile Kıta Avrupası hukuk sistemidir. Genel bir anlatımla Kıta Avrupası hukuk sistemi yazılı olan metinlere, yasalara ve kodlara dayanır. Kısaca bir ihtilaf konusu o konuda var olan yasa hükümleri uyarınca çözülmeye çalışılır. Örneğin Yunanistan hukuk sisteminin de referans aldığı, medeni/vatandaşlık haklarını düzenleyen ve hukukun üstünlüğü prensibini modern devletin bir ilkesi haline getiren Napolyon Kodu Kıta Avrupası hukuk sisteminin temelini oluşturur. Yine bu hukuk sistemini benimsemiş devletlerin de uzun metinler ve maddelerden oluşan anayasaları mevcuttur.

Diğer yandan Anglo-Sakson hukuk sistemi ise yasalar ve kodlardan ziyade mahkeme içtihatları ile oluşmuş gelenek hukukuna dayanır. Temel itibariyle ihtilaflar benzer konularda daha önce verilmiş mahkeme kararları emsal alınarak çözülür. Tabii bu sistemin de dayandığı hukuki metinler yok değil. Anglo-Sakson sisteminin dayandığı en temel anayasal metin 1215’te İngiliz Baronları ile Kral arasında imzalanan Magna Carta Libertatum. Yani Büyük Özgürlükler Sözleşmesi’dir. Magna Carta’dan esinlenmiş bir diğer metin ise 1791 Amerikan Haklar Bildirgesi’dir. Anglo-Sakson hukuk sistemi işte bu temel hak ve özgürlükleri düzenleyen metinlerden ilham alarak 13. Yüzyıldan bugüne oluşturduğu gelenek hukukuna dayanmaktadır.

Bu iki hukuk sistemi Batı Trakya özelinde düşünüldüğünde ise Yunanistan’ın Türk azınlığa karşı uygulamalarının her iki hukuk sistemi ile de bağdaşmadığı söylenebilir. Bu pencereden bakıldığında 1923 Lozan Barış Antlaşması Batı Trakya Türklerinin Anglo-Sakson hukuk sistemine göre Magna Carta’sı, Kıta Avrupası hukuk sistemine göre ise Napolyon Kodu olduğu varsayılabilir.

Peki 1998 yılına kadar 10 binlerce Batı Trakya Türkünü vatansız ve kimliksiz bırakan Yunan vatandaşlık yasasının 19. Maddesi hangi hukuk sistemince kabul edilebilir? 19. Madde Yunanistan anayasası ve Lozan Antlaşması metinlerinde yer alan hükümlere aykırı değil miydi? Bir kalemde vatandaşlıktan silinenler hangi hukuk içtihadına istinaden vatansız kılındılar?

Lozan tutanaklarında, Başbakan Venizelos imzalı Makedonya yıllığında, Fessopoulos Kararnamesinde, Türkçe-Yunanca tercümanların ifadelerinin tutulduğu Yunanistan mahkeme zabıtlarında açıkça beliren ve belirtilen azınlığın Türk kimliği hangi hak temelli yasa veya hukuk içtihadı ile reddedilebilir?

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nde imzası olmasına rağmen, isminde Türk ibaresi geçiyor diye AİHS ve Yunanistan anayasası metinleri ile garanti edilmiş dernekleşme özgürlüğünü toplumun bir bölümü için hangi hukuk sistemi askıya alabilir? Batı Trakya’daki Türk dernekleri ile ilgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin dernekleşme özgürlüğünü ihlal kararına rağmen İskeçe İli Türk Kadınları Kültür Derneği’ni kurdurmayan, Batı Trakya Fenerbahçeliler Derneği’ni kapatan Yunanistan hukuk sistemi hangi hukuk içtihadından esinlenmektedir?

Batı Trakya Türklerinin uluslararası antlaşma metinleri, 2345 sayılı iç hukuk yasası ile garanti edilmiş dini özerklik ve Müftü seçimi hakkı hangi hukuki dayanakla ihlal edilmiştir? Peki açıkça Müftü seçimini öngören 1913 Atina Antlaşması’nın yürürlükte olmadığını iddia edenler 2001, 2007 ve 2013 yıllarında Yargıtay Mahkemesi Arios Pagos’un Atina Antlaşmasının yürürlükte olduğunu belirten içtihatlarını hangi hukuk sistemine göre okumaktadırlar?

Batı Trakya Türkleri özelinde uygulamalarına bakılınca Yunanistan’ın kültürel bağlar atfettiği Ada Avrupa’sının, Yeni Dünya’nın tabi olduğu Anglo-Sakson hukuk sistemini de, modern Yunanistan’ın devlet ve hukuk yapılanmasını oturttuğu Kıta Avrupa’sı hukuk sistemini de anlamadığını görürüz. O yüzden binlerce yıllık Türk tarihinden damıtılmış Türk Örf ve Adet hukukunu anlamamasına, şeriat/Σαρία gibi sığ tanımlara dayanarak bu hakkı da elimizden almak istemesine şaşmamalıyız.

Sonuç olarak bugün Batı Trakya’da uygulananlar Kıta Avrupa’sından da Okyanus ötesinden de bakılsa ne 13. asırdan beri verilen özgürlük ve hukuk mücadelesiyle, ne de azınlığın hakkı olan Türk örf ve âdet hukukuyla uyuşmaktadır. Bugün Yunanistan’da insan hakları rejimi ne Magna Carta ruhundan ne de Napolyon Kodundan ilham almaktadır.